Dni ustawowo wolne od pracy

Zgodnie z Ustawą z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy w Polsce dniami wolnymi od pracy są:

• 1 stycznia – Nowy Rok,
• 6 stycznia – Święto Trzech Króli,
• pierwszy dzień Wielkiej Nocy,
• drugi dzień Wielkiej Nocy,
• 1 maja – Święto Państwowe,
• 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja,
• pierwszy dzień Zielonych Świątek,
• dzień Bożego Ciała,
• 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny,
• 1 listopada – Wszystkich Świętych,
• 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości,
• 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
• 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia,

a także niedziele.

Wszystkie te dni wolne przysługują nie tylko katolikom, ale i wyznawcom innych religii oraz osobom niewierzącym. W związku z tym nie można nakazać pracy w takie dni pracownikowi, tylko ze względu na to, że nie jest wyznania rzymskokatolickiego. Praca w niedziele i święta jest oczywiście dozwolona między innymi w przypadku pracy przy pracy zmianowej, w transporcie i komunikacji, w służbach ratowniczych, w zakładach opieki zdrowotnej, w rolnictwie i hodowli, w gastronomii i hotelarstwie, w ochronie osób i mienia itd., na postawie odrębnych przepisów.

Wśród świąt państwowych i kościelnych, które są dniami ustawowo wolnymi od pracy, nie ma takich okazji jak choćby Id al-Adha, znanego też jako Kurban Bajram, czyli najważniejszego święta muzułmańskiego, czy Chanuki, czyli dorocznego żydowskiego Święta Poświęcenia. Ustawa nie uwzględnia nawet świąt chrześcijańskich, które obchodzą wierni Kościołów protestanckich czy też Cerkwi prawosławnej. Przykładowo Boże Narodzenie obchodzone przez katolików w grudniu, wśród wyznawców prawosławia, którzy korzystają z kalendarza juliańskiego, przypada na styczeń. Podobnie jest w przypadku prawosławnej Paschy Chrystusowej, którą obchodzi się tydzień później, niż Wielkanoc katolicką.

Wolność sumienia i wyznania

Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania zapewnia każdemu obywatelowi Rzeczpospolitej Polskiej wolność sumienia i wyznania, swobodę wyboru religii lub przekonań i ich wyrażania, a także gwarantuje równe prawa w życiu państwowym, politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym. Znajdziemy w niej następujący zapis: „obywatele mogą zgodnie z zasadami swojego wyznania uczestniczyć w czynnościach i obrzędach religijnych oraz wypełniać obowiązki religijne i obchodzić święta religijne”. W art. 7 ust. 1 wspomnianej ustawy odnoszącym się do wolności sumienia i wyznania w przypadku cudzoziemców i bezpaństwowców, możemy przeczytać, że przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej korzystają z nich na równi z obywatelami polskimi. Nierespektowanie tych praw jest równoznaczne z dyskryminacją na tle religijnym, co jest w Polsce zabronione. Jak zatem mają się do tych praw odnieść pracodawcy, zatrudniający pracowników innego wyznania niż katolickie, w tym cudzoziemców, którzy chcą celebrować święta zgodnie z ich religią?

Dni wolne w święta dla pracowników innych wyznań

Jak czytamy, zgodnie z polskim prawem osoby należące do kościołów i innych związków wyznaniowych, których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, mogą na własną prośbę uzyskać zwolnienie od pracy lub nauki na czas niezbędny do obchodzenia tych świąt – zgodnie z wymogami wyznawanej przez siebie religii. Jednocześnie, jak wskazano, zwolnienie to może być udzielone pod warunkiem odpracowania czasu zwolnienia, bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub pracę w godzinach nadliczbowych. Wniosek o udzielenie dnia wolnego ze względu na swoje wyznanie mogą złożyć wyłącznie te osoby, które należą do grup religijnych posiadających status kościoła lub związku wyznaniowego, wymienionych w rejestrze kościołów i innych związków wyznaniowych, który prowadzi Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. Jednak co ważne, pracodawca nie ma obowiązku ani prawa żądać od pracownika potwierdzenia swojej przynależności religijnej.

Szczegóły na temat tego, w jaki sposób pracownik może uzyskać dni wolne od pracy w celu obchodów świąt swojego wyznania, określa szczegółowo Rozporządzenie Ministrów Pracy i Polityki Socjalnej oraz Edukacji Narodowej z dnia 11 marca 1999 r. w sprawie zwolnień od pracy lub nauki osób należących do kościołów i innych związków wyznaniowych w celu obchodzenia świąt religijnych nie będących dniami. Wniosek z prośbą o udzielenie zwolnienia od pracy należy złożyć co najmniej 7 dni przed dniem planowanego zwolnienia. Pracodawca ma z kolei obowiązek zawiadomienia pracownika, nie później niż 3 dni przed udzielonym dniem wolnym, w jaki sposób dzień ten ma zostać odpracowany. Trzeba jednak wiedzieć, że wykonywanie pracy w dni wolne ustawowo w zamian za dni wolne w innych terminach, nie jest właściwe.

Trochę inaczej wygląda sytuacja w przypadku świąt, które przypadają cyklicznie w określone dni każdego tygodnia, jak choćby szabat, który trwa od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę, będący według kalendarza żydowskiego dniem wypoczynku. W celu umożliwienia obchodzenia tego typu świąt na prośbę pracownika pracodawca ustala dla niego indywidualny rozkład czasu pracy. Dzięki temu pracownik nie jest zobowiązany do każdorazowego składania wniosku o udzielenie dnia wolnego.

Czy pracodawca może odmówić udzielenia dnia wolnego?

Pracodawca co do zasady powinien przychylić się do wniosku pracownika, chyba że udzielenie dnia wolnego pracownikowi naruszałoby interesy pracodawcy lub w istotny sposób zaburzało organizację pracy. W razie braku zgody wynikającej z obiektywnych przyczyn pracownik powinien stawić się do pracy. Odmowa pracy jest w takim wypadku traktowana jako absencja i nieusprawiedliwiona nieobecność, co może być powodem do rozwiązania umowy o pracę.

Podsumowując, fakt, że osoby innego wyznania niż rzymskokatolickie nie mają w Polsce zagwarantowanych dodatkowych wolnych dni od pracy w wypadające dla nich święta, nie oznacza, że nie mogą się o takie dni wolne ubiegać. Jednocześnie jako pracownicy muszą mieć świadomość, że udzielone zwolnienia z pracy należy odpracować, bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dni ustawowe wolne od pracy lub pracę w godzinach nadliczbowych.