Unijna dyrektywa work-life balance

Projekt nowelizacji Kodeksu pracy przygotowany przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej ma na celu wdrożenie dwóch unijnych dyrektyw – dyrektywy z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów, zwanej też dyrektywą rodzicielską lub dyrektywą work-life balance, oraz dyrektywy z 20 czerwca 2019 r. w sprawie przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w UE.

Kluczowym celem unijnej dyrektywy work-life balance jest wsparcie aktywnych zawodowo rodziców w łączeniu obowiązków zawodowych z obowiązkami rodzinnymi. W dodatku, z racji tego, że w zdecydowanej większości przypadków to na kobietach spoczywa konieczność wykonywania nieodpłatnych obowiązków rodzinnych i opiekuńczych, niezbędne są realne czyny mające na celu przeciwdziałanie zjawisku ograniczania aktywności zawodowej kobiet, a także nierówności pomiędzy kobietami i mężczyznami w zakresie równowagi między życiem prywatnym a zawodowym. Dyrektywa work-life balance zobowiązuje państwa członkowskie UE, w tym Polskę, do zaimplementowania zmian do 2 sierpnia 2022 roku. Czego możemy się spodziewać?

Zmiany proponowane przez Unię Europejską

Działania siły wyższej

Unia Europejska zobowiązała kraje członkowskie do wprowadzenia środków niezbędnych do zapewnienia każdemu pracownikowi prawa do czasu wolnego od pracy z powodu działania siły wyższej, wtedy, gdy niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika przy członkach rodziny, na przykład w związku z wypadkiem lub nagłą chorobą. Jednocześnie zezwolono państwom członkowskim na wprowadzenie ograniczeń do określonej liczby dni na dany rok lub stosownie do konkretnego przypadku działania siły wyższej. Unijna dyrektywa nie określa, czy za okres, w którym pracownik nie świadczy pracy z wyżej wymienionego powodu, będzie otrzymywał wynagrodzenie.

Urlop opiekuńczy

Dyrektywa work-life balance nakłada także na państwa członkowskie UE obowiązek wprowadzenia środków umożliwiających uzyskanie każdemu pracownikowi prawa do urlopu opiekuńczego w wymiarze 5 dni roboczych w roku. Jednocześnie unijny ustawodawca upoważnił państwa członkowskie do określenia szczegółowych warunków i zakresu urlopu opiekuńczego.

Elastyczna organizacja pracy

Kolejnym rozwiązaniem, które ma ułatwiać pracownikom zachowanie równowagi pomiędzy życiem osobistym a zawodowym, jest dostosowanie wykonywanej pracy do ich obowiązków związanych ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem. Pracującym rodzicom oraz opiekunom dzieci do lat 8, będzie przysługiwało prawo do wystąpienia do pracodawcy z wnioskiem o elastyczną organizację pracy w celu sprawowania opieki. Takie rozwiązanie ma pozwolić pracownikom starać się o elastyczny rozkład czasu pracy, zmniejszenie wymiaru czasu pracy czy też umożliwienie świadczenia pracy w trybie zdalnym. Co ciekawe, odpowiedź odmowna będzie musiała zostać uzasadniona przez pracodawcę. Warto również wiedzieć, że unijna dyrektywa pozwala państwom członkowskim uzależnić prawo do wystąpienia z wnioskiem o elastyczną organizację pracy na przykład od stażu pracy.

Urlop rodzicielski

Unijna dyrektywa reguluje też urlop rodzicielski. Dlatego też państwa członkowskie UE zostały zobowiązane do zapewnienia każdemu pracownikowi indywidualnego prawa do urlopu rodzicielskiego w wymiarze 4 miesięcy. Urlop ten powinien być wykorzystany przez pracowników-rodziców do osiągnięcia określonego przez ustawodawcę wieku dziecka, maksymalnie do 8 lat. W dodatku 2 miesiące takiego urlopu nie mogą zostać przeniesione na drugiego rodzica. Ma to zachęcać mężczyzn do korzystania z rodzicielskich uprawnień. Co ciekawe, podobnie jak w przypadku elastycznej organizacji pracy, przyznanie pracownikowi prawa do urlopu rodzicielskiego może być uzależnione od takich czynników jak wcześniejszy okres pracy lub staż pracy.

Ważne zmiany w Kodeksie pracy dla pracowników-rodziców w 2022 r.

Nowelizacja Kodeksu pracy zapewnia uelastycznienie świadczenia pracy poprzez indywidualny lub ruchomy rozkład czasu pracy, poprzez system zadaniowego czasu pracy, telepracę, a także w oparciu o ogłoszone niedawno regulacje w zakresie pracy zdalnej. Wśród zmian jest też zakaz zwalniania pracowników w czasie ciąży i urlopu macierzyńskiego, a także urlopu ojcowskiego i urlopu rodzicielskiego. Pojawią się też zmiany w urlopach.

Zmiany w urlopach rodzicielskich 2022

Obecnie pracownik może skorzystać z urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, jednak nie później niż do ukończenia przez dziecko 24. miesiąca życia. Po wprowadzeniu zmian urlop ojcowski będzie wynosił 10 dni roboczych i będzie do można wykorzystać do ukończenia przez dziecko 12. miesięcy.

Uregulowana zostaje także kwestia urlopu opiekuńczego, gdyż obecnie pracownikowi przysługuje jedynie zasiłek opiekuńczy. Po zmianach pracownikowi będzie przysługiwało zwolnienie od pracy w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w roku kalendarzowym w pilnych sprawach rodzinnych, spowodowanych chorobą lub wypadkiem, pod warunkiem, że wymagają one natychmiastowej obecności pracownika. Co ważne, pracownik zachowa prawo do połowy wynagrodzenia. Nowością będzie też wspomniane zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej. Pracownikowi będzie przysługiwał urlop opiekuńczy w wymiarze do 5 dni w roku kalendarzowym w celu sprawowania opieki nad osobą będącą członkiem rodziny lub zamieszkującą w tym samym gospodarstwie domowym, przy czym za czas urlopu opiekuńczego pracownikowi nie będzie przysługiwało wynagrodzenie.

Zmiany w urlopach w 2022 roku mają ułatwiać pogodzenie życia prywatnego z pracą oraz zachęcać pracowników-rodziców do pozostania na rynku pracy.

Pozostałe zmiany w Kodeksie pracy

Oprócz zmian wprowadzanych z myślą o pracownikach-rodzicach zmienią się też zasady zawierania umów na okres próbny, wprowadzona zostanie ochrona umów na czas określony, a do tego pracodawcy zostaną zobowiązani do poszerzenia zakresu informacji przekazywanych pracownikowi. Po zmianach pracodawca nie będzie mógł zakazać pracownikowi jednoczesnego pozostawania w stosunku pracy z innym pracodawcą, z wyjątkiem sytuacji, gdy zawarta zostanie umowa o zakazie konkurencji.