Nielegalne zatrudnienie a Polski Ład

Jednym z założeń reformy podatkowej Nowy Polski Ład jest uszczelnienie systemu podatkowego, w tym wprowadzenie przepisów** ograniczających szarą strefę.** Jej likwidacja ma iść w parze z promowaniem legalnego zatrudnienia, co przekłada się nie tylko na korzyści dla budżetu państwa, ale też na dobro pracowników. Nieodprowadzanie składek na ubezpieczenia społeczne lub odprowadzanie ich w zaniżonej wysokości, skutkuje brakiem praw do zasiłków, rent i emerytur lub zmniejszeniem ich wartości. Wprowadzane zmiany mają także wyrównać szanse pomiędzy biznesami działającymi legalnie a tymi, które działają wbrew prawu i mają przeciwdziałać nieuczciwej konkurencji.

Obecnie pracownik zatrudniony na czarno lub pobierający część wynagrodzenia pod stołem, w przypadku wykrycia takiego procederu, musi zapłacić zaległe należności podatkowe wraz z odsetkami. Wynika to wprost z Ordynacji podatkowej, która stanowi, że podatnik będący osobą fizyczną, czyli między innymi nasz nielegalnie zatrudniony pracownik, osobiście ponosi odpowiedzialność za własne zobowiązania podatkowe i odpowiada za nie całym swoim majątkiem. Teraz ten schemat ulegnie zmianie.

Od stycznia 2022 roku, jak czytamy w ustawie z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw,_ w przypadku stwierdzenia nielegalnego zatrudnienia (…) lub zaniżenia podstawy wymiaru składek pracowników, składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe od wynagrodzenia z tytułu nielegalnego zatrudnienia oraz od części nieujawnionego wynagrodzenia nie obciążają ubezpieczonego i opłacane są w całości z własnych środków przez płatnika składek._ Oznacza to, że pracownik będzie całkowicie chroniony i nie poniesie żadnych konsekwencji, przeciwnie – uzyska dostęp do opieki zdrowotnej i świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Z kolei całą odpowiedzialność przejmie na siebie pracodawca, czyli płatnik. Tym samym to on będzie musiał opłacić podatek wraz z odsetkami oraz składki za ubezpieczenia społeczne, jak również będzie zobowiązany do zapłaty sankcji w postaci podatku od minimalnego wynagrodzenia za każdy miesiąc, w którym pracownik był zatrudniony nielegalnie. Oczywiście dopłacony podatek i sankcja nie będą stanowić kosztów uzyskania przychodu pracodawcy.

Co ważne, jeśli do końca 2021 roku wobec pracodawcy nie zostanie wszczęta kontrola, to w 2022 roku ani pracownik, ani pracodawca nie zapłacą zaległych zobowiązań za ten rok i wcześniejsze lata. Ma to stworzyć pracodawcom szansę na zakończenie procederu nielegalnego zatrudniania i zerwanie z dotychczasowymi praktykami w zakresie przekazywania dochodu pod stołem.

Nieewidencjonowane wynagrodzenie a obowiązek złożenia rocznego zeznania

Bardzo istotną kwestią jest obowiązek złożenia rocznego zeznania podatkowego oraz wykazania w nim dochodów z tytułu pracy. Zgodnie z przepisami, pracownik jako podatnik ma obowiązek wykazania całego uzyskanego dochodu, a zatem wynagrodzenie wypłacane pod stołem również kwalifikuje się jako dochód podlegający opodatkowaniu. Warto przy tym zaznaczyć, że przepisy nie warunkują złożenia zeznania od otrzymania informacji PIT-11 od pracodawcy, więc to na podatniku spoczywa obowiązek zadeklarowania faktycznie uzyskanego dochodu. Niewykazanie całej kwoty dochodu jest interpretowane jako uchylanie się od opodatkowania, co naraża zarówno podatnika, jak i płatnika na odpowiedzialność karnoskarbową. Karą jest grzywna, a nawet pozbawienie wolności do lat 2.

Zmuszanie pracownika do założenia działalności gospodarczej

Zgodnie z zapowiedziami Państwowej Inspekcji Pracy, urzędnicy będą podczas kontroli, uważniej przyglądać się też przypadkom, w których zachodzi podejrzenie, że osoby chcące podjąć zatrudnienie są zmuszane do założenia jednoosobowej działalności gospodarczej. Ścigane będą też przypadki, gdy pracodawca rozwiązuje umowę o pracę i zobowiązuje pracownika do kontynuowania współpracy w ramach samozatrudnienia.