Zasadniczo za przewinienia skarbowe lub naruszenie obowiązków celnych podatnikom grozi szereg kar - od grzywny i mandatów skarbowych po wyroki sądowe, a nawet pozbawienie wolności za najpoważniejsze przestępstwa podatkowe. Czy jednak kara za przewinienie jest nieuchronna? Okazuje się, że nie.

Czynny żal

Czynny żal to instytucja wynikająca z ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy. W art. 16 §1 niniejszej ustawy czytamy, że „nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu”. Z kolei art. 16 §4 stanowi, że „zawiadomienie wnosi się na piśmie utrwalonym w postaci papierowej lub elektronicznej albo ustnie do protokołu”. Sprawca przestępstwa skarbowego nie będzie ukarany, jeśli oprócz złożenia czynnego żalu uiści w całości należności uszczuplone z powodu popełnienia czynu zabronionego wraz z należnymi odsetkami, chyba, że czyn zabroniony dotyczy innego przewinienia. Zatem zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa skarbowego nie zwalnia z konieczności uregulowania zaległości i należnych odsetek. Chroni jednak przed dodatkowymi karami.

Kto może skorzystać z czynnego żalu?

Czynny żal może złożyć sprawca wykroczenia lub przestępstwa skarbowego, takiego jak niezłożenie zeznania podatkowego w terminie, nierzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych, niezapłacenie należnych podatków, nierzetelne wystawianie faktur, bezprawne stosowanie zwolnienia z płacenia VAT, zatajenie prawdziwych rozmiarów prowadzenia działalności gospodarczej itp. Czynny żal nie dotyczy jedynie sytuacji, w której podatnik dokonuje korekty deklaracji złożonych w terminie.

Kiedy czynny żal jest nieskuteczny?

Złożenie czynnego żalu nie pomoże jednak podatnikowi w niektórych sytuacjach. Przede wszystkim wtedy, gdy zostanie złożone w momencie, gdy:

• organy podatkowe udokumentowały już popełnienie przestępstwa lub wykroczenia skarbowego,

• organy podatkowe rozpoczęły czynności sprawdzające lub postępowanie kontrolne,

• podatnik świadomie zorganizował grupę lub związek w celu dokonania przestępstwa skarbowego lub do wykonania czynu zabronionego nakłaniał osoby trzecie.

Treść zawiadomienia o popełnieniu czynu zabronionego

Nie istnieje urzędowy wzór na zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego. Niemniej jednak podatnik musi wyrazić skruchę z powodu popełnienia czynu zabronionego oraz wypełnić dotyczące go obowiązki. W treści pisma należy wskazać osoby, których dotyczy zawiadomienie, wyjaśnić charakter i okoliczności popełnionego przewinienia, a także wskazać, w jaki sposób podatnik naprawił swoje błędy. Jeśli jednak czyn nie został jeszcze naprawiony, to podatnik musi wskazać w jakim terminie zostanie on skorygowany. Jeśli zdarzenie miało charakter incydentalny, warto to również podkreślić, a także zawrzeć prośbę o odstąpieniu od sankcji przewidzianych w przepisach prawa. Całe pismo kieruje się do naczelnika właściwego urzędu skarbowego lub do naczelnika urzędu celno-skarbowego. Do pisma należy załączyć dokumenty potwierdzające uiszczenie wymaganej należności publicznoprawnej wraz z odsetkami i/lub dowody wypełnienia zobowiązań podatkowych, których dotyczy pismo.

Jak złożyć czynny żal?

Jak już wspomnieliśmy, zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego wnosi się na piśmie w postaci papierowej lub elektronicznej albo ustnie do protokołu, podczas wizyty w urzędzie skarbowym. Do niedawna nie było możliwości składania zawiadomień drogą internetową i takie zawiadomienia były nieskuteczne. Obecnie się to zmieniło. Jeśli zdecydujemy się na wersję elektroniczną to pismo musi być potwierdzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. Zawiadomienie można przesłać za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, w tym przez ePUAP właściwego urzędu skarbowego. Ministerstwo Finansów przewiduje też uruchomienie możliwości przesyłania czynnego żalu przez portal podatkowy. Co ważne, nie ma konkretnego terminu na złożenie czynnego żalu. Najważniejsze, by zawiadomienie zostało wniesione zanim organy ścigania będą miały dowody na popełnienie czynu zabronionego. Warto też wiedzieć, że złożenie zawiadomienia nie wiąże się z dodatkowymi opłatami skarbowymi.

Rozpatrzenie czynnego żalu

Przepisy prawa nie przewidują konkretnych terminów procesowych właściwych dla rozpatrzenia zawiadomienia o popełnieniu czynu zabronionego. Jeśli organy podatkowe uznają czynny żal za skuteczny, podatnik nie otrzymuje decyzji w odrębnym piśmie. Organy po prostu odstąpią od nałożenia kary. Jeśli zaś czynny żal zostanie uznany za nieskuteczny, to rozpocznie się postępowanie na zasadach ogólnych i na tym etapie nie będzie możliwości odwołania od decyzji naczelnika urzędu skarbowego lub urzędu celno-skarbowego.