Serwis finansów społecznościowych Kokos.pl przeprowadził ostatnio badanie, z którego wynika, że dwie trzecie Polaków pożycza pieniądze członkom rodziny, a ponad 60% przyjaciołom i znajomym. Co ciekawe, jednocześnie – jeśli chodzi o źródło pożyczek – sami najchętniej zwracamy się po pieniądze do banków (70%), a dopiero w dalszej kolejności do rodziny (42%) oraz przyjaciół i znajomych (25%).

Gdybyśmy jednak zdecydowali się na tę najbardziej tradycyjną formę pozyskania pieniędzy, z pominięciem usług instytucji finansowych, warto pamiętać, że sposób udzielania takiej pożyczki jest regulowany przepisami. Przede wszystkim należy zawrzeć umowę pożyczki. Jest to umowa konsensualna, co oznacza, że aby była ważna, wystarczy oświadczenie woli obu stron. Umowa może być zawarta ustnie, ale wskazane jest, żeby – gdy w grę wchodzą środki o wartości wyższej niż 500 zł – dla celów dowodowych zdecydować się na formę pisemną. W dokumencie powinny znaleźć się takie elementy, jak: określenie stron umowy (dane osobowe, NIP w przypadku firmy), wskazanie przedmiotu umowy (pieniądze lub rzeczy), warunki zwrotu pożyczki (np.: liczba rat, wysokość ewentualnych odsetek), oświadczenie o stanie majątkowym pożyczkobiorcy i warunki wypowiedzenia.

Pożyczkobiorca musi przy tym liczyć się z pewnymi kosztami. Nie chodzi tylko o odsetki. Umowa pożyczki jest obłożona podatkiem od czynności cywilnoprawnych wynoszącym 2% kwoty, której dotyczy (w niektórych sytuacjach, gdy powinności podatkowe nie zostały dopełnione, może być zastosowana sankcyjna stawka 20%). Podatek ten płaci i deklarację składa pożyczkobiorca. Możliwe są jednak zwolnienia podmiotowe (podatku nie będą płacić np.: organizacje pożytku publicznego czy jednostki samorządu terytorialnego) i przedmiotowe (np. pożyczki w najbliższej rodzinie, pod warunkiem że są udokumentowane dowodem wpływu na rachunek bankowy lub przekazem pocztowym i że złożono deklarację w US-ie, pożyczki udzielane przez wspólnika lub akcjonariusza spółce kapitałowej). Deklaracja PCC nie będzie miała zastosowania również wtedy, gdy przynajmniej jedna ze stron jest płatnikiem VAT-u (nawet jeśli korzysta ze zwolnienia) – wtedy rozliczany jest właśnie podatek od towarów i usług. Dzieje się tak nawet wtedy, gdy pożyczkodawca nie ma w profilu usługowym firmy udzielania pożyczek, ale robi to wystarczająco często, aby uznać to za działalność biznesową.

Otrzymana kwota nie stanowi przychodu pożyczkobiorcy. Stanie się nim dopiero wtedy, gdy spłata zostanie umorzona. Opodatkowane są natomiast odsetki, jakie otrzymuje pożyczkodawca. Jeżeli udziela on prywatnie oprocentowanej pożyczki, procenty stanowią przychód rozliczany według stawki 19%. Jeżeli pożyczka udzielona została firmie, to ona staje się płatnikiem podatku i przekazuje kwotę odsetek, od której odliczono wartość zryczałtowanego podatku. Na koniec warto pamiętać, że od zawartej umowy można odstąpić. Dzieje się tak, gdy stan majątkowy pożyczkobiorcy zaczął budzić uzasadnione obawy drugiej strony, że zwrot środków nie będzie możliwy. Udowodnienie takiej sytuacji leży po stronie pożyczkodawcy, natomiast pożyczkobiorca może argumentować na swoją korzyść. Wypowiedzenie musi być przedstawione w takiej samej formie, w jakiej była zawarta umowa pożyczki.